دسته: نكاتی برای عمل

نوشته کلود ب. ژ

بعد از خواندن مصاحبۀ دکتر بهرام الهی دربارۀ نوعدوستی، نکته‌ای که تأثیر زیادی بر من داشت این بود: «کسی که خواهان سیرکمال معنوی است باید نوعدوستی را عملاُ در برنامۀ معنوی خود قرار دهد». در مقالۀ قبلی مفهوم نوعدوستی و ارزش عمل به آن در زندگی روزمره بررسی شد. در این مقاله به این مطلب می‌پردازم که چرا باید به نوعدوستی عمل کنیم؟

با عمل به نوعدوستی متوجه شدم که این کار بیشتر از همه برای خودم مفید بوده است. اینکه بگوییم نوعدوستی باعث نفع شخصی است ممکن است کمی ناخوشایند باشد و بررسی نوعدوستی از این منظر، ضدونقیض به نظر برسد، زیرا نوعدوستی به معنی عمل بدون توقع و بر حسب وظیفۀ انسانی یا نیت رضایت مبدأ است و باید تنها با نیت نوعدوستی باشد در حالی که در اینجا موضوع نفع شخصی را مطرح کردم.
 

استاد الهی از دوران کودکی انواع مختلف عبادت را تجربه کرده و در تعلیماتش بارها به شرایط اصلی توجه به مبدأ اشاره کرده است. در زیر تعدادی از این گفتارها آمده است.
 

چندی پیش که مصاحبه دکتر بهرام الهی دربارۀ نوع‌دوستی را خواندم، جملۀ زیر به خصوص توجهم را جلب کرد: «کسی که خواهان سیرکمال معنوی است باید نوع‌دوستی را عملاً در برنامۀ معنوی خود قرار دهد».

از سال‌ها پیش که به پیشرفت معنوی خود علاقه‌مند شده بودم احساس می‌کردم که سعی در کمک به دیگران عملی مطابق با رضایت مبدأ و اخلاقیات است. اما تازه متوجه شده‌ام که اهمیت این کار را در حد «باید» و «برنامه معنوی» درک نکرده‌ام.

بنابراین تصمیم گرفتم با دقت بیشتری روی این موضوع تمرکز کنم و به همین دلیل دو سؤال برایم پیش آمد: چرا؟ و چگونه؟
 

این مقاله بعد از انتشار مقالۀ « قضاوت منفی نکردن» توسط یکی از کاربران سایت ای استاد الهی نوشته شده است.

قضاوت منفی نکردن، هدفی قابل ستایش و ضروری است، ولی وقتی با کسی مواجه می‌شویم که واقعاً قابل انتقاد است چه باید کرد؟ کسی که رفتارش به ضرر دیگران است و مثلاً در محیط کار، عملکرد مناسب یک بخش را مختل می‌کند. وقتی یکی از اعضای گروه، کارش را درست انجام نمی‌دهد و نتیجه آن به ضرر تمام گروه است چه باید کرد؟ من چنین تجربه‌ای با یکی از همکارانم در محیط کارم داشتم. به نظر همۀ ما، او در کارش جدی نبود. بارها سعی کردم از او انتقاد نکنم و در نحوۀ ارتباطش با دانش‌آموزان نکات مثبتی پیدا کنم، حتی مشکلاتی که در زندگی‌اش وجود دارند را در نظر بگیرم … ولی تمام این کارها بی‌حاصل بود. با اینکه کمتر از او انتقاد می‌کردم ولی ذهنم در این مورد منفی بود و این ناراحتم می‌کرد. این ذهنیت منفی مثل یک ماده آلوده‌ی غلیطی بود که احساس می‌کردم بر تمام افکارم تأثیر منفی گذاشته است. لازم بود اقدامی کنم. پس، موقعیت را از نقطه نظر قضاوت با معیارهای پیشنهاد شده در کتاب «ندانسته قضاوت نکنیم»^۱، بررسی کردم.
 

ما در ایگوی خود زندگی می‌کنیم … شما را نمی‌دانم، اما در مورد خودم بدون تردید اینطور است. من آگاه سطحی، ایگوی من است، من پرتوقع که به دنبال قدرشناسی دیگران است و می‌خواهد دیگران دوستش داشته باشند، تحسینش کنند، همه چیز را فقط برای من می‌خواهد، خیلی زود بهش بر می‌خورد، از کوچک‌ترین انتقاد عصبانی می‌شود، خود را مهم تلقی می‌کند ولی برای دیگران اهمیتی قائل نیست، فکر می‌کند بهتر از بقیه می‌فهمد، از موفقیت رقیبش در هر زمینه‌ای ناراحت می‌شود. از اینکه رتبه اول را از دست بدهد می‌ترسد، وقتی از او تعریف می‌کنند لذت می‌برد و با خوشحالی آن را به خاطر می‌سپرد.  

اگر اخلاقیات پایبند بودن به اصول است، عمل به آن مستلزم داشتن روش اجرایی است. در اخلاقیات هر روشی برای عمل مناسب نیست و باید ببینیم مؤثرترین روش برای رسیدن به هدفمان- یعنی پیشرفت در مسیر سیرکمال- چیست؟

در این مقاله، فرض بر این است که خواننده با قوای روانی مختلف که در فرایند سیرکمال نقش دارند و به خصوص با مفهوم نفس اماره آشنا است. نفس اماره هر لحظه رنگ عوض می‌کند و از طریق رخنه‌هایی که به سبب کمبود توجه، ضعف‌های اخلاقی یا غفلت‌ها در ما ایجاد شده، نفوذ می‌کند. نفس برای هر فرد و در هر شرایطی، به صورت‌های مختلف بروز می‌کند. گاهی با کار معنوی‌مان مخالفت می‌کند و گاهی چهره عوض کرده و در قالب یک فکر معنوی، عقل را می‌فریبد.
 

اهل «حق» هیچ شی را نباید بد بداند و بد گوید و تحقیر نماید.

آنچه مرا همیشه تحت تأثیر قرار داده نگاه نافذ، مؤثر و توأم با خیرخواهی کسانی است که به مراحلی از پختگی معنوی رسیده‌اند. انرژی مثبت چنین نگاهی را می‌توان احساس کرد. نگاهی که به انسان قدرت متحول شدن می‌دهد. این نگاه عمیق و مهربان، که ورای تمام ظواهر و پیشداوری‌هاست و می‌توان آن را نگاه یا دید «درست» نامید، آن چیزی است که می‌خواهم به تدریج در خود پرورش دهم.