دسته: مقالات

آیا می‌توان برای سؤال‌های دیرین و همیشگی معنوی پاسخی منطقی یافت؟ در اینجا  منظور مطالعات تاریخی یا اجتماعی درباره‌ی مذهب نیست، بلکه بررسی فرضیات یا تأییداتی است که در مباحث معنوی و دینی مطرح می‌شوند. همچنین هدف بحثی است مبتنی بر منطق و استدلال که دور از هر گونه تعصب باشد. یعنی ارزیابی عوامل منطقی و علمیِ مفاهیم اصولی در تفکر معنوی و نه توجیه مسائل شرعی یا خرافی  یک مذهب خاص.
 

منشأ انرژی مافوق علی از مبدأ است. بدون این انرژی روح نمی‌تواند بر نفس اماره‌ غلبه کند و فضایل را در خود پرورش دهد.

برای کسی که طبیعتاٌ سخاوتمند است، عمل به سخاوت کار دشواری نیست و نیاز به فداکاری چندانی ندارد. ولی برعکس وقتی برای عمل به اخلاقیات لازم باشد از یک لذت، یا یک میل بگذریم، یا در مقابل خودخواهی ایستادگی کنیم، نیروی اراده به‌ تنهایی کارساز نیست. هنگامی که برای چشم‌پوشی از یک تمایل با مشکل مواجه می‌شویم، به کمکِ انرژی خاصی نیاز داریم که آن را فیض الهی می‌نامیم.
 

اکثر ما حوصله‌ی خواندن ریاضیات را نداریم. قصد ما هم در اینجا تدریس ریاضی نیست، اما دو مفهوم در ریاضیات وجود دارد که در تجزیه و تحلیل و درک مطالب می‌تواند مفید باشد.

الف) مشتق : مشتق در ریاضی یعنی ریز کردن یا خُرد کردن یک چیز به ذرات بسیار ریز در حد صفر اما نه خود صفر. برای مثال، بدن یک انسان را آن‌قدر تقسیم کنیم تا به یک سلول برسیم یا اقیانوس آرام را به قطره‌های آب یا مولکول‌های آب خُرد کنیم. مشاهده می‌کنیم که در مقابل اقیانوس آرام یک قطره آب در حد صفر است ولی وجود دارد.
 

چرا از اینکه دیگران با ما هم عقیده نیستند، احساس ناراحتی می‌کنیم؟ چرا اختلاف بر سر یک اعتقاد باعث درگیری ما با دیگری می‌شود؟ چرا کسی را به صرف مخالفت با نظراتمان تحقیر می‌کنیم و از او متنفر می‌شویم؟ اگر ما در انتخاب اعتقاداتمان آزاد هستیم، چرا نفی آن توسط دیگری احساس تنفر را در ما ایجاد می‌کند؟

رنجش، تحقیر و عصبانیت ناشی از دگراندیشی دیگری و اعتراضاتی از قبیل«با من موافق نیست؟ چطور چنین چیزی ممکن است؟» بدون شک نشانه‌ی این است که ایگو جریحه‌دار شده است.

اعتقادات ما از نهاد ما سرچشمه می‌گیرد و معرف قسمت مهمی از آنچه که هستیم یا به طور دقیق‌تر آن چیزی که فکر می‌کنیم هستیم، می‌باشد. ایگوی ما طبیعتاً توسعه‌طلب است و میل دارد خود را برتر جلوه دهد. به قورباغه ای شباهت دارد که می‌خواست به بزرگی یک گاو جلوه کند^۱ . در حقیقت، ایگو اعتقاداتش را همچون ابزاری به کار می‌گیرد تا در دیگران نفوذ ‌کند، و آنها را به جبهه‌ی خود ملحق کند یا حتی بر آنها مسلط شود. حال اگر کسی عقاید ما را نپذیرد یا از آنها انتقاد کند، ایگوی ما خود را مطرود و تحقیر شده احساس می‌کند و برآشفته می‌شویم.
 

برزخ عالمی است معنوی که روح‌ بعد از ترک جسم به طور موقت در آن اقامت می‌کند.

بر اساس معنویت فطری، مرگ پایان زندگی  نیست، بلکه گذرگاهی است به سوی دنیایی دیگر در بُعدی حقیقی و بسیار لطیف‌ که دکتر الهی آن را برزخ می‌نامد.

از نظر نویسنده‌ی کتاب مبانی معنویت فطری، برزخ  طریق دیگری برای تعریف عالم دیگر و پاسخ به نیاز بشر مبتنی بر اعتقاد به بقای روح بعد از مرگ جسم نیست، بلکه پاسخی است به ضرورتی بنیادین در سیستم زندگی‌های متوالی.

هدف از زندگی‌های متوالی سیرکمال روح است. حال اگر گذر از یک زندگی به زندگی‌ بعدی به‌طور آنی و بدون توقف در عالم برزخ صورت گیرد، کسی که در طول زندگی خاکی خود، آگاهی معنوی به دست نیاورده است، فرصتی برای کسب آن نخواهد داشت. بنابراین احتمال دارد که ناآگاهی‌اش را از یک زندگی به زندگی بعد به همراه ببرد که در این‌صورت زندگی‌های متوالی بی‌حاصل خواهد بود. از این رو برزخ پاسخگوی نیاز بشر به  وجود مکانی است مابین دو زندگی تا در آنجا بتواند برخی حقایق معنوی را جذب کند و آن را با خود به زندگی تازه‌اش ببرد. این حقایق بر فکر و عملکرد او تأثیر می‌گذارند و سیر کمالش را در زندگی بعدی سهل‌تر می‌کنند.
 

ساده‌ترین کار در تربیت کودک این است که شخصیت کودک یا محیط مدرسه را بهانه‌ قرار دهیم و رفتارهای اشتباهش را توجیه کنیم. کدام پدر و مادری، بدرفتاری شدید فرزندش را با این جمله که: «شخصیت خودش را دارد!» توجیه نکرده است؟ و یا تقصیر رفتار نادرست فرزندش را به گردن مدرسه نینداخته است؟ برای والدین، بسیار دشوار است که روش تربیتی خود را بررسی کنند و در این مورد مسئولیت‌پذیر باشند. مطالعات بسیار نشان می‌دهد که والدین نقشی تعیین کننده در آموزش فرزند دارند. با اینکه تأثیر محیط اجتماعی را نباید نادیده گرفت، ولی کودک، در ابتدا با تقلید و سپس با میل و علاقه، نحوه رفتار والدینش را فرا می‌گیرد.

توصیه‌ی استاد این است: «بچه را قبل از این‌که به دنیا بیاید تربیت کنید. یعنی پدر و مادرش تربیت داشته باشند.»^۱ تربیت یعنی: «پرورش ذهن و استعدادهای فکری، جسمانی و اخلاقی کودک» بنا بر این مفهوم «تربیت داشتن» یعنی والدین قبل از پرورش این استعداد‌ها در فرزندشان، آنها را در وجود خود تحلیل برده باشند.
 

برای کسانی که به معنویات علاقه‌مند هستند، وجود روح و بقای آن بعد از مرگ جسم، موضوع مهمی است. رابطه‌ی بین آگاهی و جسم چیست؟ آیا فقط از طریق جسم است که آگاهی می‌تواند بروز کند و خود را بنمایاند؟ زمانی که دانشجو بودم، این سؤالات تا حدود زیادی فکرم را به‌خود مشغول می‌کرد. این مقوله موضوعی بسیار حساس است زیرا غالباً تصور می‌کنند که تنها بین فلاسفه می‌توان از فرضیه‌ی وجود روحی مستقل از جسم صحبت کرد. مطرح کردن این موضوع، به‌خصوص در محیط علمی‌ای که با آن سر و کار دارم، غالباً انکار و تردیدی توأم با تمسخر را به همراه دارد.

افراد بسیاری و بخصوص برخی از همکارانم، تصور می‌کنند که طرح این سؤال از نظر علمی، نمایانگر طرز فکری ضعیف و بدون استدلال منطقی است. با این‌حال تاریخ علم گواهی می‌دهد که میدان امکانات بسیار وسیع‌تر از آنست که دامنه‌ی محدود دانش فعلی ما قادر به تعبیر همه‌ی موضوعات آن باشد. یک ذهن منطقی باید لااقل جانب احتیاط را رعایت کند و نسبت به آنچه که احتمالاً بتواند پاسخ‌گوی سؤالاتی باشد بینش وسیع‌تری داشته باشد. در این مقاله‌ی کوتاه، پس از یادآوری بعضی حقایق شناخته شده در این زمینه، به بحث در مواردی که شخصاً تهیه کرده‌ام، می‌پردازیم. این موارد حتی اگر پاسخی قانع کننده ارائه ندهند، حداقل سؤالاتی را مطرح می‌کنند که برای کسانی که به مسائل مربوط به روح و جسم علاقه‌مندند بی‌مورد به‌ نظر نمی‌رسد.