دسته: مقالات

کتاب بهشت برین حقیقت دارد ^۱(Proof of Heaven) ، دربارۀ تجربۀ نزدیک به مرگ دکتر ایبن الکساندر، جراح مغز و اعصاب، در حالت کما می‌باشد. دکتر الکساندر در ماه نوامبر سال ۲۰۰۸ در اثر ابتلا به بیماری نادری مدت ۷ روز به کما می‌رود. در این دوران، به ماورای این جهان سفر می‌کند و به شناخت واقعیتی عینی دست می‌یابد که نشان می‌دهد مرگ جسم، پایان زندگی نیست و تجربیات انسان ورای مرگ هم ادامه دارد. او در سفرش به عالم دیگر درمی‌یابد که زندگی ما در این دنیا در قیاس با واقعیتی که بر آن جهان حاکم است خواب‌گونه به نظر می‌رسد. قبل از دوران کما، چندین دهه کار در محیط علمی جراحی مغز و اعصاب سبب شده بود دکتر الکساندر در صحت خدا، بهشت و زندگی پس از مرگ تردید داشته باشد. اما امروز بر این اعتقاد است که پدیده‌هایی که در عوالم دیگر تجربه کرد نه تنها با علم در تضاد نیستند، بلکه واقعی‌ترین حقیقت‌ علمی می‌باشند.  

در تاریخ تمدن ایران دوره‌ای هست که می‌توان آن را «دورۀ عرفانی» نامید. این دوره در صدر اسلام به وجود آمد و در واقع ثمرۀ شیرین اسلام است. از ویژگی‌های این دوره، ظهور عرفای بزرگی است که با شاهکارهای هنری و علمی خود، رفیع‌ترین بنای اندیشگی( ایدئولوژی) و جهان‌بینی انسان‌مدار و انسان‌دوستانه را پدید آوردند. اگر به دیدۀ تحقیق به تاریخ این دوره و آثار شگفت‌انگیز آن بنگریم، به این نتیجه می‌رسیم که در عصر ما، که عصر فن‌آوری و دانشوری است، اگر بخواهیم در زمینۀ تقابل فرهنگ‌های جهان، متاعی تقابل‌پذیر عرضه کنیم، جز عرفان انسان‌گرای ایرانی دستاورد دیگری نداریم.
 

هنگامی خود را قلباً سبک احساس می‌کنیم که صادقانه بی‌کفایتی خود را پذیرفته باشیم.
(ویلیام جیمز، اصول روانشناسی)

چرا فروتن باشیم؟

اگر فروتنی را به معنای مقاومت در برابر غرور در نظر بگیریم، غلبه بر آن مستلزم کوشش است و مثل هر کوششی، باید از علت آن آگاه باشیم. به طور کلی، اگر توهمات ایگو را تا زمانی که معقول به نظر می‌رسد، جزیی از طبیعت اولیه‌مان محسوب کنیم، چرا باید برای از میان برداشتن آن – حتی اگر چنین کاری امکان پذیر باشد- تلاش کنیم؟
 

وجوه دوگانه دین

ادیان الهی دارای دو وجه‌اند: یکی وجه ظاهری یا آیینی( مرحلۀ شریعت)، و دیگری وجه باطنی یا معنوی( مرحلۀ عرفان). از این حیث، اصل دین مانند مغز بادامی است که در پوستۀ خود قرار دارد. با اینکه هدف، گذر از پوسته و رسیدن به مغز است، اما در ابتدا، انسان فقط پوسته را می‌بیند، بی‌آنکه تصوری از وجود مغز داشته باشد. هدف اصلی تمامی پیامبران الهی متوجه ساختن انسان به جنبه معنوی دین است و جنبه آیینی دین برای آمادگی او است.

تشخیص غرور هم مانند خصوصیات دیگری که در ما حضور دارند و وجودمان را مورد حمله قرار می‌دهند کار دشواری است. البته با توجه به بعضی علایم می‌توان آن را در خود تشخیص داد. این علایم در اشخاص مختلف به صورت‌های کم و بیش متفاوت بروز می‌کند ولی هیچکس عاری از آن نیست. کافی است در خود فرو رویم تا بتوانیم تمایلات شدیدی را در خود تشخیص دهیم که بنا بر شرایط به صورت‌های مختلف گاه پنهان و گاه مبهم بروز می‌کنند.
 

هنر سخنوری وخوب سخن گفتن به تنهایی کافی نیست، بلکه اگر مایلیم از سخنان کسانی که می‌خواهند دانشی را به ما انتقال دهند، بهره‌مند شویم، باید هنر خوب گوش دادن را هم بیاموزیم. این خلاصه‌‌ای از تز پلوتارک^۱دربارۀ «نحوۀ گوش دادن» است و کاملاً با گفتمان امروزه متفاوت است که گوش دادن را شرط اصلی در ایجاد ارتباط واقعی با دیگران می‌داند و آن را عملکردی ساکت محسوب می‌کند که می‌تواند ذهنیت دیگران را برای ما روشن کند تا بتوانیم نیازها، امیال و سرخوردگی‌های آنها را بشناسیم. چیزی که در این رسالۀ کوتاه مورد بررسی قرار گرفته، گوش دادن به عنوان «شرط لازم برای یادگیری است». به عبارت دیگر، منظور اینست که چگونه به آنانی که می‌دانند (یا تظاهر به دانستن می‌کنند) گوش دهیم تا آنچه را که برای پیشرفت ما در شناخت حقیقت لازم است، کسب کنیم.
 

… بدین ترتیب او تفکری دوگانه داشت : یکی تفکری که بر طبق آن شاه‌‌وار رفتار می‌کرد و دیگری تفکری که حالت حقیقی وجودش بود. یعنی آگاه بود که موقعیت کنونی‌اش بر حسب اتفاق بوده است. ( …) ارتباطش با دیگران از طریق طرز فکر اولی بود و برخوردش با خودش از طریق طرز تفکر دومی. (پاسکال)

فروتنی از برجسته ترین صفات در خودشناسی است و مستلزم درکی است روشن و شفاف از آنچه واقعاً هستیم و جایگاهی که در جهان داریم. فروتنی همچنین مستلزم این است که به خود بی‌طرفانه یا حتی دورادور نظر کنیم و حتی به این معنی است که بتوانیم با طنز به خود نگاه کنیم.