تمرین فکر و ذکر

25 ژوئن, 2018
 

اگر هنگام عبادت او را به صورت کسی که رو به روی ما قرار دارد مجسم کنیم، با او طوری حرف نمی زنیم که ندانیم چه می‌گوییم

 

تمرین فکر و ذکر یکی از پایه‌های اساسی سیر کمال معنوی است. این تمرین دستور شرعی خاصی نیست، و یک روش مدیتیشن و عبادت جهانشمول١ است که هر فرد صرف نظر از اعتقادات و فرهنگ خود صادقانه در جستجوی حقیقت باشد می‌تواند به آن عمل کند. تمرین فکر و ذکر یکی از موثرترین و ملموس‌ترین روش‌های توجه به او و جذب نور اوست.

فکر به معنی در خود فرو رفتن و تمرکز بر یکتا، به طور مستقیم و یا از طریق یک حضور ذات دار است. ذکر به معنی گفتگو با یکتا به زبان هادی درون می‌باشد. هر کس به طور مرتب این تمرین را حتی اگر به مدت چند دقیقه در روز انجام دهد، از آن نتیجه مثبت ملموسی خواهد گرفت. حتی کسانی که به هیچ خدا یا هیچ مذهبی معتقد نیستند ولی صادقانه جویای حقیقت هستند می‌توانند به این تمرین فقط به عنوان یک تجربه عمل کنند. به شرط اینکه آن را در مدت زمانی کافی، با فروتنی و احترام و با تمرکز صادقانه بر آنچه سرچشمه حقیقت (یکتا) نام دارد،‌ انجام دهند. در این صورت تغییرات مثبتی در بینش خود نسبت به دنیا و زندگی پیدا خواهند کرد.



فکر

فکر به صورت زیر انجام می شود: به نیت ایجاد ارتباط با یکتا و گفتگو با او، در خود فرو رفته و تمرکز می‌کنیم و ذهناً وارد حباب روح خود می‌شویم که بی‌نهایت به نظر می‌رسد. در این فضای بی‌نهایت باید متواضع بود، یعنی خود را مانند یک ذره‌ی ناچیز تصور نمود. چون نیت ما گفتگو با یکتاست، به‌مجرد آنکه ذهناً وارد حباب روح خود شدیم، خود به خود در فضای هادی درون قرار می‌گیریم.

در فضای هادی درون که به نوبه خود بی‌نهایت به نظر می‌رسد، باید در مقابل خود یک حضور ذات‌دار را مجسم کنیم، و با تکیه بر آن به عنوان نقطه تمرکز، با یکتا شروع به گفتگو کنیم٢. این حضور بر حسب فرهنگ و اعتقادات هر فرد، می‌تواند خدای دینش یا یکی از پیامبران یا مقدسینی باشد که در دینش به آنها اعتقاد دارد. کسانی که در راه کمال قدم بر می‌دارند، نقطه وحدت یا یکتای ملموس را به عنوان آن حضور به ذهن می‌آورند. برای کسانی که نقطه وحدت را نمی‌شناسند، کافی است بدانند که او وجودی توانا، حاضر و خیرخواه مانند پدری مهربان و کریم است که تمام افکار ما را مشاهده می‌کند و می‌شنود. ولو چهره او را نبینیم، او کاملا واقعی است. وقتی استحقاق دیدن نقطه وحدت را یافتیم، او با وسائلی که صلاح می‌داند خود را به ما می‌شناساند و حتی ممکن است چهره‌اش را به‌ ما بنمایاند. انرژی‌ای که از نور نقطه وحدت منتشر می‌شود به‌ اندازه‌ای شدید است که هیچکس ظرفیت تحمل آن را ندارد. به همین خاطر او میزان این انرژی را کاهش می‌دهد تا آنجا که به نظر کسانی که روی او تمرکز می‌کنند آرام و دلپذیر و عمیقا جذاب باشد.


ذکر

ذکر به معنی گفتگوی درونی با یکتا به زبان هادی درون است. در ابتدا می‌توان از مناجات‌های بازمانده از بزرگان معنوی حقیقی گذشته (پیامبران بزرگ، مقدسین…) استفاده کرد، به ویژه مناجات‌هایی که عظمت، بخشش و رحمت او و وظائف انسان را یاد آوری می‌کنند: وظائف نسبت به خود ( حفظ سلامت جسم و روان و سعی در به کمال رساندن روح)، نسبت به دیگران (منشأ خیر برای دیگران بودن و به یاری آنها آمدن)، و نسبت به او (توجه خود را به سمت او سوق دادن و مطابقت دادن فکر و عمل با ندای وجدان و با رضایت خدا)۳. در این گفتگوها باید دقت کرد که معنی کلماتی را که می‌گوییم بفهمیم، بدانیم مخاطب ما کیست و به آنچه می‌گوییم واقف باشیم.

باید دانست از لحظه‌ای که توجه خود را معطوف به آن حضور نموده و با یکتا گفتگو می‌کنیم، ایگو به طور اتوماتیک تلاش می‌کند فکر ما را بقاپد تا افکار دنیوی- حیوانی را جایگزین آن کند. ما باید دائم در صدد باشیم به کمک نیروی اراده فکر خود را به هادی درون۴ برگردانیم و به آن حضور توجه کنیم. مادامی که موفق به نگه داشتن افکار معنوی-انسانی شده و توجه خود را به آن حضور متمرکز کنیم در هادی درون قرار داریم، صرف نظر از حالت جسمی ما (نشسته، خوابیده، در حال راه رفتن…) و جایی که در آن هستیم.

در این گفتگو نیت ما باید جلب رضایت خدا و در حد امکان عاری از خواسته‌های ایگو باشد. به هر اندازه که :

١) توجه متمرکز‌تر باشد،
٢) محتوای گفتگو بیشتر شامل عظمت و کرم الهی و ستایش و شکر‌گزاری برای تمام نعماتی که به مخلوق خود می دهد باشد، و
٣) محتوای گفتگو کمتر شامل خواسته ایگو باشد،

مقدار نور جذب شده توسط روح بیشتر خواهد بود. این بدان معنا نیست که خواسته‌های مادی (خواسته‌های ایگو) در ما از بین رفته باشد، چون به استثنای لحظات زود گذر و نادری که او فکر ما را مشعوف و غرق در لذت می‌کند، تا در جسم هستیم، به طور کلی اسیر ایگو خواهیم بود و ایگو نمی‌گذارد صد در صد و از صمیم قلب رضایت خدا را بر رضایت خود ترجیح دهیم. مهم آن است که از اظهار خواسته‌های از نوع معاوضه‌ای چه مادی و چه معنوی خودداری کنیم. و چنانچه فشار مشکلات مادی خارج از توان ماست می‌توانیم با او در میان بگذاریم و به کرم او متوسل شویم و چنانچه تصمیم او مطابق میل ما نبود اعتراض نکنیم.

به هر حال، در مقابل او، حالت درونی ما باید با صداقت و فروتنی توام باشد. فروتنی باعث می‌شود نظر او به ما جلب شود و صدای ما را بشنود.

تمرین ذکر و فکر را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد: خود را در فضای ذهنی بی‌نهایتی که فضای هادی درون است تصور کنیم، حضور ذات دار را در مقابل خود مجسم کنیم که به حرف‌های ما با محبت و خیر خواهی گوش می‌کند، و آنگاه با داشتن تمرکز و با زبان هادی درون با یکتا گفتگو کنیم. هر چه گفتگوی ما با هیجان و احساسات بیشتری توام باشد، نور بیشتری می‌گیریم و بیشتر جذب او می‌شویم. وقتی کلمات از ته قلب بیایند، آن رشته نامرئی که ما را به او وصل می‌کند به ارتعاش در می‌آید و یک احساس ملکوتی خاص و بسیار دلپذیر ما را در بر می‌گیرد.



**********************

١- این بدین معنی نیست که این تمرین مغایر با عبادت شرعی است.

٢- باید دانست که ذات همان تجلی یکتا در آن حضور است.

۳- مناجات‌هایی که از استاد به جا مانده، به ویژه آخرین مناجات او مثال بارزی از این نوع گفتگو است.

۴- وسوسه ها و فشار های ایگو طبیعتا مغایر ندای هادی درون است. از این رو هر بار که با تحمیل افکار اخلاقی و الهی بطور ذهنی در فضای هادی درون قرار می‌گیریم، ایگو فورا فکر ما را می قاپد، و با افکار ما یویو بازی می‌کند. این آمد و رفت بین ایگو و هادی درون که منجر به تغییرات آنی در کیفیت فکر ما می شود همچنان ادامه دارد تا زمانی که هادی درون موفق به کنترل کافی ایگو شود.