نگرش معنوی به ارزش‌های دنیوی

1 ژوئن, 2022
 

واژه‌ «ارزش» بیانگر دو معنی است: ارزش ذاتی هر چیز و ارزشی که انسان به طور ذهنی برای آن قائل است. درک ارزش‌های واقعی مستلزم زدودن ارزش‌های تصوری است. یعنی انسان با تغییر نگرش خود نسبت به مسائل دنیوی می‌تواند به شناخت حقایق و در نتیجه آرامشی واقعی نائل شود. ارزشی که برای چیزها قائلیم و تمایلی که به آنها داریم، تعیین کننده اعمال ماست. بنابراین نگرش ما نسبت به زندگی و علت حضورمان بر کره خاکی تعیین کننده ارزشی است که برای زندگی از نظر مادی و معنوی قائلیم.

ارزش این دنیا چیست؟

استاد الهی ارزش دنیا را از دیدگاه معنوی چنین توضیح می‌دهد: «در این دنیا، ملاحظه‌ می‌کنیم و به‌رأی‌العین می‌بینیم هر کس به دنیا آمد، اعم از شاه و گدا، ثروتمند و فقیر، خوشگل و بدگل، چه در ظلم و ستم زندگی کرده یا مرفه زندگی‌کرده باشد، غیر ممکن است اگر در خوشی باشد، مطلقاً در خوشی باشد و یا اگر در ذلت باشد مطلقاً در ذلت باشد. هر کس در یک موضوع خوش‌بخت است و در یک موضوع دیگر بدبخت‌. بنا بر این، نتیجه‌ ‌این دنیا شش چیز است‌: دریغ، حسرت، ندامت، ملامت، خاطرات تلخ، کابوس مرگ… و اما کسی که برای آخرت کار می‌کند: از اول که به دنیا آمد و خودش را مشغول معنویت کرد، تمام ناملایمات و خاطرات تلخ بی‌تأثیر می‌مانند، حسرت از ذهنش خطور نمی‌کند، ندامت برایش پیش نمی‌آید، موضوعی برای دریغ خوردن ندارد، ترس از مرگ ندارد. پس تا در این دنیا هست خوش و خرم، به عقبا هم که برود باز هم خوش و خرم‌.»۱

به خاطر سپردن این شش نکته به عنوان یک « تمرین معنوی» ما را هشیار می‌کند که این دنیا جایگاه ابدی ما نیست: «ما از اصل خود فرود آمده‌ایم تا سیر کمال معنوی کنیم».۲ درک این اصل؛ سبب می‌شود فشار ارزش‌های کاذب که بی‌وقفه توسط اجتماع به ما تحمیل می‌شود و فکرمان را چنان به خود مشغول می‌کند که آنها را هدف اصلی زندگی خود قرار دهیم در ما کمتر شود و هر چیز را در جایگاه واقعی آن قرار دهیم و کمتر تحت تآثیر اتفاقات زندگی روزمره قرار بگیریم و آنها را جزئی از یک واحد بزرگ‌تر در نظر‌ بگیریم، نه به عنوان آنچه که به نظرمان خوشایند یا ناخوشایند است. همچنین به چیزهایی که به‌ آنها کشش و دلبستگی داریم مانند مقام، ثروت، احترام با واقع‌گرایی نگاه کنیم و آنها را بیشتر از جنبه سود و زیان معنوی در نظر بگیریم.

دکتر بهرام الهی می‌گوید: «در جهان‌های معنوی، ارزش‌های خاصی دارای اهمیت‌ هستند، چیزهایی که در این دنیا نسبت به آنها اشتیاق فراوان نشان می‌دهیم و به دنبالشان هستیم مانند قدرت، ثروت، احترام، لذت و غیره در جهان معنوی هیچ ارزشی ندارند، و ذره‌ای نمی‌ارزند، حتی ممکن است باری بر دوش انسان محسوب شوند. وقتی به عالم برزخ وارد می‌شویم، اولین چیزی که در مورد ما بررسی می‌شود و از هر چیز دیگری بیشتر اهمیت دارد درجه ایمان صادقانه ما به یک خدای حقیقی و نیکی به خلق است.»۳

روش ابداعی استاد؛ نادیده گرفتن ارزش‌های دنیوی و ترک دنیا (خانواده، اجتماع) را توصیه نمی‌کند، بلکه فرد می‌تواند با میل و علاقه به امور دنیوی بپردازد ولی هشیار باشد کشش به جاذبه‌های دنیوی مانعی برای سیر کمال روحی‌اش ایجاد نکند: «عشق‌های لیمبیک قانونی که از اید برمی‌آیند و در محدوده قانونی‌اش قرار می‌گیرند‌ ( ازجمله عشق والدین به فرزند، عشق به همسر، عشق و علاقه متعادل به زندگی این دنیا، عشق به هنر، عشق به زیبایی، عشق به طبیعت و…) تا زمانی‌که از حد مجازشان خارج و منحرف نشوند، یعنی تبدیل به وسواس فکری یا بار علّی نگردند، برای روح و روان انسان مفید‌ و لازم‌اند».۴ ما وظیفه داریم با درک واقعیت عینی دنیای مادی و عدم وابستگی به ارزش‌هایی غیر واقعی، از این دنیا به عنوان محیطی مساعد برای سیر کمال روحی‌مان بهره‌ ببریم. «علت اصلی آمدن ما به زمین در یک جسم انسانی، گذراندن مقطع پایه سیر کمال روحی‌مان است؛ این مقطع را نمی‌توان جز در زندگی زمینی و در تماس با دیگران طی کرد. مطمئن‌ترین راه برای به انجام رساندن سیر کمال روحی‌مان، وارد شدن به فرایند پرورش فکر صحیح است که توسط هدایت الهی ارائه می‌شود. پرورش فکر صحیح ، نتیجه عمل این‌ویو به این حقایق است، تا در روان و از آنجا در روح جذب شوند. عمل این‌ویو عملی است که در بطن اجتماع و در تماس با دیگران اجرا شود. »۵

استاد همچنین تأکید می‌کند که دانشجوی معنوی نباید هرگز تحت تأثیر اتفاقات خوب یا بدی که با آن مواجه می‌شود، قرار گیرد، چون هر چیزی علتی دارد و مسیر حرکت دنیا به نفع مخلوق است، اگر انسان وقایع را از جنبه اثری که برای سیر کمال روحی‌اش دارند بررسی کند، تجارب زندگی روزمره به او ثابت می‌کنند که «مؤثردر همه چیز یکتا است و بدون تأیید او، هیچ‌کس نه می‌تواند به او کمک کند و نه می‌تواند به او صدمه بزند. اگر اتفاق ناگواری هم برایش پیش بیاید می‌داند که نتیجه حتما به سودش خواهد شد و این‌گونه پیشامدها را به عنوان دروس معنوی از طرف او یا دارویی برای درمان روان و روحش و یا پیشگیری از یک حادثه مهم‌تری تلقی می‌کند».۶ با چنین دیدی نتیجه معنوی وقایع و نه نتیجه ظاهری و فوری آنها برایش اهمیت پیدا می‌کنند و درک معنای عمیقی که در پشت هر اتفاق است حالت شکرگزاری در او ایجاد می‌کند. رسیدن به چنین مرحله‌ای در اثر پیشرفت روحی حاصل می‌شود.



***************



۱ – برگزیده، گفتار ۱۶۱
۲ – دکتر بهرام الهی سخنرانی سوربن
۳ – راه کمال، فصل ۱۰
۴ – راهنمای عملی ص ۵۷
۵ – راه کمال، ف ۱۷
۶ – راهنمای عملی ص ۲۰۵