اعتلای یک سنت موسیقی
پروفسور دورینگ
ردیف موسیقی استاد الهی یکی از رویدادهایی است که قاعدتا باید آن را جزء تاریخ موسیقی شرق دانست، هر چند که به سختی می‌توان رد پای آن را در تاریخ گذشته پیدا کرد. ردیف او در همان لحظۀ خاص و ممتازی شکل می‌گیرد که در آن لحظه، یک هنرمند یا گروهی از هنرمندان، با نبوغ خود موسیقی ساده و یا محلی را متحول می‌کنند و آن را تبدیل به یک سنت موسیقی هنری یا علمی می‌کنند و در عین حال، از روندی که از عوامل میراثی و به مفهوم کامل کلمه، مقدس نشأت گرفته است، دور نمیشوند. در واقع، به دست استاد یک سنت موسیقی معنا گرفته، زنده و تازه شده و به راستی اعتلا یافته است. این سخن را در زمینه‌های مختلف موسیقی او می‌توان آشکارا دید: خلاقیت به معنای واقعی کلمه، غایت فن اجرا و سبک موسیقی، بار مثبت موسیقی و تأثیر آن بر سنت موسیقی به طور کلی. و از سوی دیگر کاربرد معنوی موسیقی غنی او، موسیقی را به نهایت شرافت یک هنر می‌رساند، و در مقولۀ زیبایی‌شناسی، صحت، متانت و ارزش مرجعیت، آن را جلوۀ بی‌نظیری می‌دهد. و آخر از همه، در فرهنگی اسلامی، جایی که هنر موسیقی با سوءتفاهم و سوء تعبیر روبه‌رو است، او مشروعیت این هنر را با مباحث فقهی و شرعی نشان داده است (برهان‌الحق؛ ۳۱-۴۰). در آن محیط، موسیقی را وسیلۀ بیان ایمان و عشق به خداوند دانستن، مخاطره‌ای بس عظیم بود، اما اقتدار اخلاقی و فکری استاد، و شخصیت وجودی او چنان بود که حتی علما به شنیدن موسیقی او می‌آمدند.
بی‌شک موسقی استاد قواعد خاص خویش را در بردارد، اما این قواعد، ضمنی باقی می‌مانند، و به ترتیبی در هر اجرا دوباره تعیین می‌شوند. این سخن در مورد یک هنر رفیع و فردی است، و یادآور مشی نوازندگان و عاشقان بزرگ آسیای میانه است، که سازنوازی آنها کاملا شخصی، فردی و پیش‌بینی ناکردنی است، و همچنین برای همراهی با صدای دوم آهنگ، اگر خود آواز نباشد، زیاده سنگین و شدید است. در این شرایط است که استاد در کمال آزادی بر آهنگی با اسلوب خود کار میکند، تندا و ضرباهنگ(ریتم) را تغییر می‌دهد و انگشت‌گذاری جدیدی ابداع میکند؛ گویی خود خالق این نغمه بوده ( هر چند شنوندگان بومی آن را به عنوان میراث فرهنگی خود می‌شناسند) او در عرصه‌ای باز، در جهتی که بخواهد آهنگ را به جلو می‌برد، بدون این که ضوابط و کارآیی‌ها را به حساب آورد یا خود را با آنها تطبیق دهد.
و بالاخره در ورای تمام طبقه‌بندی‌ها، تفاوت نوازندگی او با نوازندگان سنتی و حرفه‌ای این است که او هرگز دغدغۀ خوش آمدن به مذاق دیگری، یا داشتن شنوندۀ بیشتری را ندارد. استاد به خاطر خود، یا « به خاطر خدا» می‌زند. از این جهت است که می‌تواند تمام بالقوگی موسیقی نحلۀ اصلی خود را شکوفا کند. او با داشتن یک مشی کاملا فردی، هنرش را به سطحی جهانی رسانده، شنوندگانی از افق‌های مختلف یافته، که این موسیقی بر عمق وجود آنها اثر گذاشته است.
برگرفته از کتابچۀ سی دی، چاپ اختصاصی برای موزۀ متروپلیتن
بإسلام وتشکر از امکاناتی که بوجود میاورید برای ما. سالهاست که شبها قبل از خواب موسیقی استاد را گوش میدهم وقتی که سی دی به دستمان رسید دلم میخواست مطالبی که در دفتر همراه سی دی است بخوانم . سعی هم کردم اما برایم مشکل بود. بطوری که بعد از خواندن جند جمله هرچند هم از لغت معنی استفاده می کردم باز هم نمیتوانستم کلمات ونهایتا جملات را بهم ارتباط دهم . با خواندن این مطلب زیبا در مورد موسیقی استاد الهی خیلی خیلی لذت بردم .
با تشکر بسیار از متیس عزیز برای این ترجمه واقعا موسیقی استاد در عمق وجود انسان اثر میکند
خیلی عالی بودممنون
منظور از سنت که در اینجا بیان شده چیست؟
salam, besiyaar mamnoonam az zahmate trjome va chaap shoma, besiyaar ziyaad aamoozandeh bood.
با سلام
و تشکر از این مقاله و این اطلاعات ارزشمند.
به موزه ی موسیقی استاد الهی در متروپلیتن شهر نیو یورک رفتم و باید اقرار کنم نظرم نسبت به موسیقی ایشان تا حدودی تغییر کرده.
دیدن آلات موسیقی ایشان، وسایل شخصی شان ، دست نوشته ها و لباس قضاوت ایشان مرا متوجه نظم و زندگی هدفمندش و از طرفی متوجه عشقش به یادگیری، موسیقی و انسان دوستی میکند. او تنبورش را با صداقت قلب، دقت و هدفمندی و عشق به یکتا مینواخت. از شنیدن موسیقی ساده و پر طنین او امواج محبت را احساس و دریافت کردم که بدون بهانه و تظاهر و در عین سادگی اش شنونده را فعالانه جذب خود میکند. . .
من بعد از این سفر که برایم درست مثل دیدار ش بود، موسیقی اش را با احترام بیشتری ( البته همیشه برای موسیقی شان احترامی خاص قائلم) و با عشق و احتیاج گوش میدهم .
با سلام ،
سالها بود که هرروز موسیقی سنتی گوش می کردم ، تا اینکه با تعلیمات استاد آشنا شدم و با توصیه دوستان موسیقی استاد را گوش کردم ،وپس از خواندن کتاب پروفسور دورینگ در مورد موسیقی استاد ، دقت بیشتری کردم و از آن پس هرروز بدون استثنا موسیقی استادرخانه ما طنین می افکند و به فرزندانم نیزپیشنهاد کردم که هرروز موسیقی استاد را گوش کنند .
البته این صحبت من شاید برای خیلی ها می تواند ملموس نباشد اما باید بگویم دیگر هیچ نوای دیگری مرا ارضا نمی کند ، اگر روزی موسیقی استاد را گوش نکنم گویی چیزی کم دارم .
من از پروفسور بهرام الهی و بنیاد استاد کمال تشکر را دارم که هر چند وقت یکبار آهنگهای جدیدی از استاد را برای من و ما منتشر می کنند .
قبل از اینکه برنامه مرتب برای شنیدن موسیقی ایشان بگذارم، از شنیدن پراکنده این نوع موسیقی آنرا در چارچوب موسیقی محلی و سنتی و مقامی می گذاشتم. اما بعد از اینکه شروع به گوش دادن آن هرشب به مقدار یک قطعه شدم، به نظرم رسید که این تنها یک باز تولید از موسیقی سنتی محلی نیست، بلکه این موسیقی ، کاملا از موسیقی محلی که از زمانهای دور به جا مانده است، دور شده و تحول یافته است . من هیج دانش و معرفتی از موسیقی ندارم اما کاملا درک کردم که موسیقی ایشان هم همان رابطه ای با موسیقی مقامی کرد دارد که معونیت فطری ایشان با معنویت سنتی. موسیقی استاد،از ساختار شکنی آن ایجاد شده و از خلافیت استاد تجسم یافته است .
با درود فراوان بر همه دست اندر کاران متیس بلاگ به خاطر زحماتی که میکشند، به خصوص برای ترجمه متن نظرات آقای دورینگ در کتابچه سی دی جدید، که فهم مطالب آن برای بسیاری از ما به زبان غیر فارسی مشگل بود.
به مصداق “قدر زر زرگر شناسد، قدر گوهر گوهری”، شخصاً باید اقرار کنم تا زمانی که نمایشگاه آثار استاد در موزه متروپلیتن برگزار نشده و نظرات استادان فنّ در مورد موسیقی ایشان به این وسعت ابراز و منتشر نشده بود، علیرغم گوش دادن مستمر و متناوب به موسیقی استاد، و حتی بعد از مطالعه کتاب “روح نغمات” آقای دورینگ، با این شناختی که الان به موسیقی روح نواز استاد گوش میکنم، شنیدن نواخته‌های ایشان آنقدر برایم لذت بخش نبود.
چقدر خوب میبود اگر در این کتابچه (یا لااقل در کتابچه‌ای مجزا) ترجمه فارسی نظرات این بزرگان به زبان شیوای فارسی – ترجیحا به خط زیبای نستعلیق – در اختیار فارسی زبانان و نیز مشتاقان و علاقمندان هنر خطاطی نیز قرار میگرفت.
با آرزوی توفیق روز افزون برای شما دوستان عزیز
از زحمات متیس بلاگ تشکر میکنم و امیدوارم که ما نیز بتوانیم از این مطالب در جهت رشد خویش استفاده نماییم
و بالاخره در ورای تمام طبقه‌بندی‌ها، تفاوت نوازندگی او با نوازندگان سنتی و حرفه‌ای این است که او هرگز دغدغۀ خوش آمدن به مذاق دیگری، یا داشتن شنوندۀ بیشتری را ندارد. استاد به خاطر خود، یا « به خاطر خدا» می‌زند. از این جهت است که می‌تواند تمام بالقوگی موسیقی نحلۀ اصلی خود را شکوفا کند. او با داشتن یک مشی کاملا فردی، هنرش را به سطحی جهانی رسانده، شنوندگانی از افق‌های مختلف یافته، که این موسیقی بر عمق وجود آنها اثر گذاشته است.
ba salam va sepas
.
ممنون و سپاسگزارم.
haghighatan ke ghadre Zar Zargar shenasad ghadre gohar gohari Comment e 9 afar in bar Shoma bekhatere mesale ghashang I ke esharen kardin.
Ba salam va khasteh nabashid
Vaghti be mosighiye ostad Elahi gosh mikonam mosighiye o beman aramesh
.asayesh energie manavie eshgh,…. midahead
با سلام
ممنون از متیس و کاربران عزیز. از مقاله و کامنتا لذت میبرم و هر شب به این سایت سری میزنم.
باید اقرار کنم که خیلی اوقات مطالبی مینویسم اما ارسالشون نمیکنم چون گاهی کلمات قادر به بیان حرف دل نمیشوند. انگار کلمه ها برای نوشتن و توصیف شون هنوز پیدا نشدن. مثلا در مورد توصیف لحظاتی که با شنیدن موسیقی او میشه عبادت کرد. انگار او با موسیقی و کلماتش قلب وروح رو به مبدا خودش اتصال میده. ..در لحظاتی که به او گوش میکنم همه چیز کمرنگ و بی اهمیت تر میشه و من فقط به او گوش میکنم…
منظور از این جمله چیست: “برای همراهی با صدای دوم آهنگ، اگر خود آواز نباشد، زیاده سنگین و شدید است.”
ممنونم
haghighatan ke ghadre Zar Zargar shenasad ghadre gohar gohari Comment e 9 afar in bar Shoma bekhatere mesale ghashang I ke eshare kardin
با سلام .این موسیقی نشات گرفته از شخصی است که روح را میشناسدو…طبیب روح است .وقتی که خود میگوید: ارتباط موسیقی با روح است و روح با خدا… بنا براین من نوعی چون مریضی که پزشک به او میگوید این غذا و این دارو را بخور و گوش میدم و درمان میشم … . با توجه گوش بدیم بعد از چندی اثرات ان را میبینیم
با سلام
و تشکر فراوان خدمت متیس عزیز
واقعا مطلب پر باری بود موسیقی یکی از نعمات با ارزشی است که خدا برای بشر ایجاد کرده و برای نزدیک شدن انسان به خدا و تقویت روح بسیار مفید است مخصوصا موسیقی که با روح سازگار باشد که موسیقی استاد بی نظیر ترین موسیقی برای توجه به مبدا گاه همراه با آرامش، گاه همراه با شور و هیجان، گاه با سوزو حزن و ….. برای شنونده در بر دارد.
با سلام وعرض ادب
حس می کنم امسال سال ارج نهادن و بزرگداشت موسیقی استاد الهی است . اگر هوشیار و تیز باشیم هر کس می تواند به اندازه ی ظرفیتش بهره برگیرد.
با عرض سلام وتشکر بسیار إز متیس عزیز و هینطور تشکر قدر دانی إز پرفسور دورینگ برای مقاله بسیار زیبایشان خیلی لذت بردم
سلام.
موسیقی استاد.
ارتباط روح است با خالق روح
اگر درک ویا لمسش نتوانم کرد.بخاطر اینست که به آن درجه از خلوص نرسیده ام.فتحیه