دفاع از حق دیگری، نوعدوستی (قسمت سوم)

9 ژوئن, 2010
 
نوشته: فردریک پرو

«یک انسان واقعی  همیشه نفع دیگران را بر نفع خود ترجیح می‌دهد، نه این که مانند اشخاص عادی، اول نفع خود را بخواهد و اگر هم شد نفع بقیه را در نظر بیاورد». (آثارالحق)

یکی از جنبه‌های نوعدوستی با دفاع از حق و یا منافع مشروع دیگری آغاز می‌شود، مخالفت کردن با  بی‌عدالتی یا سوء استفاده،  همدردی و  کوشش در رفع علت ناراحتی یا نارضایتی سایرین  …  عملکردی  است که می‌توان آن را «رفتار جوانمردانه» نامید. این عملکرد در دو تجربه‌ی مورد بررسی این مقاله به وضوح مشاهده می‌شود. قبل از آنکه در صدد «خوبی کردن» باشیم، از بروز خسارت و بدی جلوگیری کنیم.

دو تجربه‌ی زیر با داستان «سامری نیکوکار»  وجوه مشترکی دارند، با این ویژگی خاص که نوعی ظرافت و دقت روانشناسی، یا شناخت موقعیت، توجه ما را به سوی دیگری معطوف می‌کند که برای تبدیل موقعیت‌های ظاهراً بی‌اهمیت زندگی روزمره به فرصت‌هایی برای انجام کارهای نوعدوستانه ضروری است.


توجه به دیگری

«روزی طبق عادت همیشگی به گردش رفته بودم، زنی دهاتی از من سؤال کرد مطب فلان دکتر کجاست؟ فکر کردم اگر بگذارم این زن جوان دهاتی که آب و گلی هم دارد از کس دیگری آدرس بپرسد ممکن است گیر شیادان بیفتد و بلایی به سرش بیاورند. در صورتی که کار لازمی هم داشتم، مع‌الوصف خودم او را تا مطب همان دکتر همراهی کردم، آنجا هم سفارش کردم مراقبش باشند سالم به خانه‌اش برگردد». (آثارالحق)

محتوای گفتار را  در ذهن تجسم می‌کنیم: یک زن روستایی جوان در سال‌های ۳۰ و ۴۰ شمسی، برای اولین بار به شهر بزرگی آمده و در آنجا گم شده است. او برای پیدا کردن راهش باید از رهگذران کمک بگیرد و بدون وسایل نقلیه‌ی عمومی، پیاده تا مطب دکتر ممکن است حدود یک ساعتی طول بکشد.

در این داستان تمام خصوصیات اصلی نوعدوستی که در مقاله‌ی قبلی به آن اشاره کردیم یافت می‌شود:

• از خود گذشتگی یا فداکاری: شاید به کار بردن این صفت کمی اغراق‌آمیز به نظر بیاید، ولی چه چیزی گرانبهاتر از وقت شخصی ما، به خصوص وقتی که کار مهمی داریم.

• توجه به دیگری: استاد الهی نسبت به آن زن جوان احساس مسئولیت می‌کند، چنان که صرفاً به پاسخ دادن به سؤال او و نشان دادن مسیر مطب دکتر اکتفا نمی‌کند.

شناخت موقعیت

«دادستان قم بودم، اشیای گم شده زیاد بود. یک روز در ایستگاه راه آهن چمدانی که محتوی مقداری جواهر بود جا می‌ماند آن را تحویل شهربانی می‌دهند. رنود شهربانی با اعضای ما تماس می‌گیرند که به چه طریق فَمَن یَعمَل بکنند و مال را ببرند. شخصی که دورادور ناظر بر یافته شدن چمدان بوده، جریان را تلفنی به من خبر داد. بلافاصله تلفن زدم و چمدان را تحویل گرفتم. چون به کسی اطمینان نداشتم ناچار شدم خودم در دفتر دادگستری نشستم و یک به یک محتویات چمدان را ثبت و مهر و موم کردم، آن وقت راحت شدم». (آثارالحق)

در این تجربه نیز همان خصوصیات تجربه‌ی قبلی را مشاهده می‌کنیم یعنی زمانی که صرف انجام این کار شده است، نشان دهنده‌ی از خودگذشتگی است. در اجرای این کار ویژگی‌های دیگری نیز جلب توجه می‌کند:

• دقت در جزئیات : در کار سخت و دقیق ثبت و مهر و موم تک تک جواهرات که در واقع جزو وظایف دادستان نیست، اراده‌ی به انجام رساندن یک عمل نوعدوستانه تا به آخر،  مشاهده می‌شود. استاد به لحاظ اهمیت موضوع،  تنها به دادن دستورالعمل‌هایی به همکارانش راضی نمی‌شود، بلکه شخصاً مسئولیت انجام این کار را به عهده می‌گیرد تا مانع از هر گونه اشتباه احتمالی بشود.

• شناخت موقعیت: در مورد جواهرات با توجه به  دقت روانشناسی( شناخت روحیه‌ی همکارانش) و آگاهی از موضوع حقوق و وظایف خود شخصاً دخالت می‌نماید. آگاهی به این موضوع که اگر خود  رسیدگی به این کار را به عهده بگیرد، می‌تواند از پایمال  شدن حق فردی ناشناس جلوگیری کند، برای او مسئولیت و وظیفه‌ای را ایجاب می‌کند. چنانکه در پایان داستان می‌گوید: «آن وقت راحت شدم».

این شناخت،  توجه ما را به دیگری معطوف می‌کند و  امکان انجام عمل نوعدوستانه‌ی مناسب را مهیا می‌سازد. اگر سه  عامل توجه به دیگری، شناخت موقعیت و دقت در جزئیات با یکدیگر همراه شوند امکان انجام عمل نوعدوستانه‌ی برجسته‌ای را فراهم می‌کنند که در ‌صورت فقدان این عوامل ممکن بود به راحتی از کنار آن بگذریم. بنابراین نوعدوستی، به اعمال بزرگ قهرمانانه  محدود نمی‌شود و بیشتر  به اتفاقات جزئی روزمره مربوط است.


دفاع کردن ا زحقوق در زندگی روزمره

این دو تجربه به ما کمک می‌کند که نمودار نوعدوستی خود را کامل کرده، و مواردی که در تجربیات استاد الهی در عمل نوعدوستی به آن اشاره شد را نیز  به آن بیافزاییم.

(برای بزرگتر شدن تصویر زیر می توانید روی آن کلیک کنید)

در خاتمه‌ی مقالات درباره‌ی نوعدوستی، لازم است به دو موضوع اصلی توجه داشته باشیم:

• یکی از راه‌های عمل به نوعدوستی، دفاع از حقوق دیگری است: آیا به موقعیت‌هایی که در آن حق دیگری پایمال می‌شود و ما می‌توانیم به نحوی از آن جلوگیری کنیم، توجه می‌کنیم؟ برای ایجاد انگیزه در عمل به نوعدوستی چه امکاناتی در اختیار داریم؟

• عمل به نوعدوستی، به معنای انجام کارهای قهرمانانه نیست، بلکه  بیشتر  شامل رفتارهای ساده‌ی زندگی روزمره می‌شود.  بنابراین صحبت از  پهلوانی که در صدد انجام  اعمال حیرت‌انگیز است نیست.  بلکه شناخت موقعیت‌هایی است در زندگی روزمره، در محیط خانواده، در میان همکاران و همسایگان که در آن  حقی پایمال شده است  و  اینکه سعی کنیم با ظرافت و آگاهی در جهت بهبود آن عمل کنیم.


برگرفته از سایت e-ostadelahi.fr