برگزیده

11 نوامبر, 2009
 
گزیده‌ای از گفتار‌های نورعلی الهی
به اهتمام دکتر بهرام الهی

 
از مجموع آثار استاد الهی، (۱۲۷۴-۱۳۵۳شمسی) تاکنون دو کتاب تحقیقی و یک رساله منتشر شده است، و بخشی از مجموع گفتارهای شفاهی‌اش طی سال‌ها در جمع دوستان و بستگان در دو مجلد با عنوان آثارالحق، چند بار به چاپ رسیده است. آثارالحق چکیده‌ای از اندیشه‌های استاد الهی است که ریشه در تجارب شخصی او و حقایق معنوی دارند.

استاد الهی در طول زندگانی و در آثارش ـ چه کتبی، چه شفاهی، و چه موسیقیایی ـ همواره بر آن بوده تا توجه انسان را به عالمی فراتر از عالم مادی سوق دهد و تداوم زندگی را در عالم بعد به او یادآور شود. او تأکیدش بر این بود که اساس کامیابی و خوش دلی درونی در این جهان، مستلزم داشتن نگاه معنوی به زندگی است، فارغ از چالش‌های خُرد و کلان آن.

کتاب حاضر، گزیده‌ای از گفتار‌های آثارالحق است که بر اصول معنوی مشی فکری استاد تأکید بیش‌تری دارند.

در دو گفتار زیر از کتاب برگزیده، استاد الهی بر اهمیت نیت در عمل معنوی تأکید می‌کند. بدین معنا که اگر کسی نیت خیر داشته باشد ولو امکان به عمل درآوردن نیت خیر برایش فراهم نشود، آن نیت برایش ثمر می‌دهد و برعکس کسی که نیت بد داشته باشد ولو امکان به عمل در آوردن آن برایش پیش نیاید، اثر منفی آن باقی می‌ماند. بنابراین اعمال هر کس بر اساس نیتی که دارد ارزش‌گذاری می‌شود و در بعضی مواقع نیت می‌تواند معادل عمل محسوب شود. البته منظور نیتی است که شخص قصد و تصمیم قطعی برای اجرای آن را داشته باشد.

گفتار ۲۵۶

اعمال، بسته به نیت است و الا اعمال به طور ظاهر اثر ندارد. مثلاً یکی ۲۴ ساعت در رکوع و سجود باشد و یکی ضعیف باشد و نتواند بیش از دو ساعت از شبانه‌روز عبادت کند. این دو را قیاس کَمی ‌نمی‌کنند بلکه بسته به نیت آن‌هاست. چه بسا اشخاصی پشیمان شده‌اند و اشکی به چشمشان آمده و برای همان، خداوند آن‌ها را رسانده است به آنجایی که باید برسند. یا کسی با یک تسبیح هزار دانه ذکر می‌گیرد … و یکی هم مثل آن چوپان زمان حضرت موسی با او راز و نیاز می‌کند که مثلاً بیا سرت را شانه کنم و پیراهنت را بشورم و غیره. خدا با او کار دارد، با نیت و قصد و حال کار دارد. عمل، پایه‌اش روی نیت است انَّمَا الاَعمال بالنیاتکم.

یکی از علمای معروف با پسرش قرار می‌گذارد هرکدام زودتر مردند، از قضایای آن دنیا به دیگری خبر بدهند. پدر می‌میرد، بعد از چندی به خواب پسر می‌آید و می‌گوید: وقتی آنجا رفتم اول خیال می‌کردم خیلی ذخیره دارم، زیرا در راه ترویج دین خیلی زحمت کشیده بودم، ولی بعد دیدم هیچی ندارم. از من سؤال کردند: چه آورده‌ای؟ گفتم: امر به معروف و نهی از منکر کرده‌ام، عبادت کرده‌ام، مردم زیادی را رهنمایی کرده‌ام و… و… جواب دادند: در عوض عزت و مرید و راحتی و موفقیت در دنیا به تو دادیم …. خلاصه هر چه کرده بودم دیدم در مقابلش چیزی در دنیا به من داده‌اند، خجل و منفعل ماندم…. فرمودند: یک ذخیره داری که بالاتر از همه‌ی این‌ها است و در مقابلش چیزی نخواسته‌ای. در یک زمستان سخت یخبندان که برف و بوران هم می‌آمده، تو از مسجد برمی‌گشتی، دیدی گربه‌ای از سرما و اذیت بچه‌ها به مجرای آبی پناه برده و در حال مرگ است. تو بدون این‌که فکر کنی آقا هستی و برایت عیب است، بدون ریا و این‌که کسی بفهمد، آن گربه را زیر عبا گرفتی بردی زیر کرسی خودت گرمش کردی، غذا دادی و زنده‌اش کردی رفت. چون آن کار را بی‌ریا و بدون انتظار پاداش کردی، همان برایت مانده است و نجاتت می‌دهد.

گفتار ۱۳

هر که می‌خواهد وارد سیر و سلوک شود باید اول نیتش را درست کند. یعنی اگر نیتش رضایت و قرب به خدا باشد، به مقصد می‌رسد، اگر غیر از این باشد اساس ندارد.

اگر کسی با نیت پاک مشتاق خدا باشد، به هر صدایی و به هر ندایی خدا را بخواند، خدا با اوست. اما اگر نیتش ریا و تزویر باشد، ولو قرآن هم بخواند ثواب که نمی‌برد، عذاب هم خواهد برد.

اصل، نیت است. هر کس هر نیتی کند خداوند همان را برایش منعکس می‌کند. حق، با نیت و قلب کار دارد. مثلاً یک کارگر را در نظر بگیرید که تمام دارایی‌اش صد تومان است با یک نفر میلیونر، اگر کارگر ده تومانش را نذر کند و آن میلیونر صدهزار تومان نذر کند، خداوند اجرشان را مساوی می‌نویسد، زیرا نیت هر دوی آن‌ها گذشت بوده است از یک‌دهم آنچه داشته‌اند.

خدا با نیت کار دارد و ترازویش بر نیت اشخاص است؛ نیتی که به عرصه‌ی عمل درآید. مثلاً وقتی خدا را دوست داریم اگر تا آنجا که عقلمان می‌رسد رفتار کنیم کافی است.

اگر کسی کارهای عام‌المنفعه بکند نه به خاطر مردم، بلکه برای رضایت خاطر خودش، کارهایش جزء انسانیت و احسان محسوب می‌شود و به طور غیر مستقیم هم از آن‌ها استفاده‌ی اخروی می‌برد. مانند کسی که برای زینت اطراف خانه‌اش درخت می‌کارد و دیگران هم در فصل گرما از سایه‌اش استفاده می‌کنند. اما اگر این‌گونه کارها را مستقیماً به نیت رضای خدا و برای استفاده‌ی مردم بکند، بهره‌ی مستقیم اخروی از کارهایش می‌برد که اجرش از اولی بیش‌تر است.